«ΚΛΑΣΣΙΚΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΑ»: Η πρώτη σειρά βιβλίων κόμικς στην Ελλάδα

 

 Tα κόμικς είναι ένας ιδιότυπος παγκόσμιος και εξαιρετικά ισχυρός κώδικας έκφρασης της εποχής μας. Στην Ελλάδα δημοσιεύματα σε μορφή κόμικς, εμφανίζονται αρκετά νωρίς. Και μπορεί το 1951 να κυκλοφορεί η πρώτη σειρά βιβλίων κόμικς, τα ΚΛΑΣΣΙΚΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΑ, υπάρχουν όμως δείγματα γραφής παλαιότερα. 

Χαρακτηριστικά είναι τα ευρήματα σε τεύχος του Θησαυροῦ τῶν Παιδιῶν του Μαρτίου του 1947. Από τις 28 σελίδες του οι 4 παρουσιάζουν κόμικς. Από αυτές, οι δύο φιλοξενούν ελληνικά έργα: μια συνέχεια του μυθιστορήματος «Μπεν Χουρ» του Λου Ουάλλας σε διασκευή Μ. Κουρήτη και εικονογράφηση Θ. Ανδρεόπουλου και μια περιπέτεια του σχεδόν πανταχού παρόντος στα περιοδικά για μια δεκαετία (1945-1954) Μπιμπίκου, που ήταν δημιούργημα του Μιχαήλ Παπαγεωργίου (Doris).

Στο ίδιο τεύχος του παιδικού περιοδικού περιέχονται και δύο σελίδες από αμερικάνικο κόμικς σε πλήρη εξελιγμένη εκδοχή. Έχει δηλαδή λεπτομερές σκηνογραφικό σχέδιο με προοπτική και κυρίως σχόλια και διαλόγους ενταγμένα στην Εικόνα, σε ειδικό πλαίσιο, «μπαλονάκια» κλπ. Είναι η δημοσίευση σε συνέχειες του έργου «Ο αετός των θαλασσών του Σαρλ Χωζ», ένα κανονικό ΑΜ κόμικς του Charles Hughes. Βασίζεται στην εξαιρετικά δημοφιλή ΑΜ ταινία (The Sea Hawk 1940) με πρωταγωνιστή τον Έρολ Φλιν, τον οποίο μάλιστα απεικονίζει με απόλυτη πιστότητα. 

 

 

 

Όπου η Ελλάδα του ᾽50 μαθαίνει να διαβάζει και να δημιουργεί κόμικς, όπως ο Βασίλης Ρώτας ἠ η Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη και ο Κώστας Γραμματόπουλος ή ο Μποστ, που «εικονογραφούν» ελληνικούς Μύθους και Ιστορία. Ένας Χάρτινος Κόσμος με τον Τσαρλς Λώτον και τη μις Χάβισαμ να αντιμάχονται και το κακό και το καλό, καθένας με τον τρόπο του· ο Πουκ να βάζει τρικλοποδιές στον Μάχα και να σκάει στα γέλια που ο ταυροκέφαλος Μινώταυρος τα χάνει στη θέα του γαϊδαροκέφαλου Αθηναίου· και ο Περσέας με τον Συρανό, τον Έρολ Φλιν και τον Χιαγουάθα να συμμαχούν, αλλά να μην καταφέρνουν να σώσουν από την πυρά την Ίγκριντ Μπέργκμαν.

 

Όμως η Αλίκη ξέρει πώς και θα πάμε στη Χώρα των Θαυμάτων.  

..Από πάντα, και εδώ και κάμποσα χρόνια σχεδόν «συστηματικά», παίζω ένα παιχνίδι: αναζητώ, αγγίζω, ψηλαφώ, καταγράφω Κλασικά Εικονογραφημένα. 

 Και ξεκίνησα από τα ίδια τα «Κλασσικά Εικονογραφημένα» το περιοδικό της δεκαετίας του ᾽50, ένα κλασικό αντικείμενο για πολλούς. Οι ποικίλες όψεις του με πήγαν άλλοτε αλλού και με πηγαίνουν πάντα άλλοτε αλλού. 

 Έτσι κάποιες φορές ο ίδιος ο Γιάννης Αγιάννης ή ο επίσκοπος Μυριήλ με οδηγεί στις «εικονίτσες» του Κατηχητικού και οπωσδήποτε στα λόγια ενός Δασκάλου μου και μετά σε έναν Αθανάσιο Διάκο και ύστερα στην Κρασογιώργαινα, αλλά και σε μια rosa mutabilis σαν αυτή του Lorca και έπειτα χωρίς δεύτερη σκέψη κατ᾽ευθείαν στην Άγκαθα Κρίστι.

 

 ...Τον τρόπο όμως να λύσω το πρόβλημα της Μαγικής Εικόνας μού τον έδειξαν τα Παραμύθια. Χρειάστηκε, για παράδειγμα, να διαβάσω ή να ακούσω πολύ προσεκτικά την ιστορία της Τρισεύγενης, που είναι ίδια με εκείνην για το Πουλί της Φωτιάς. Και ίσως τότε μόνον είδα καθαρά, τι έγινε και ξύπνησαν και η Χιονάτη και η Πεντάμορφη στο Κοιμισμένο Δάσος.

...Και όλο και κάτι σημείωνα. Και όλο και κάτι άλλο ακόμα θυμάμαι. Και όλο και κάτι ακόμα σημειώνω. Και να τώρα εδώ: δοκίμια, μερικές φορές σχολαστικά, αναμνήσεις, μερικές φορές μοναδικά προσωπικές, «απεικονίσεις» ποικίλης τεχνοτροπίας με υλικά φθαρμένα και άφθαρτα αφηγούνται μία προσπάθεια μεταγραφής.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Είναι μεσημέρι, ανοιξιάτικο το φως, και με τον πατέρα μου περιεργαζόμαστε ένα πολύχρωμο περιοδικό γεμάτο εικόνες, το πρώτο τεύχος από τα «Κλασσικά Εικονογραφημένα». Αργότερα, το βραδάκι, μου το έφερε δώρο και η θεία η Δέσποινα. Είμαι έξι χρονών μαθήτρια της πρώτης δημοτικού και είναι η πρώτη μέρα κυκλοφορίας του νέου περιοδικού: 1η Μαρτίου του 1951. Στο εξώφυλλο ανήσυχος ο Γιάννης Αγιάννης.

 

Τα CLASSICS ILLUSTRATED είναι ιδέα και δημιούργημα του Αμερικανού ρωσικής καταγωγής Albert Lewis Kanter. Κυκλοφόρησαν σε 169 τίτλους-τεύχη στην Αμερική αρχικά.(1941-1971) και σχεδόν ταυτόχρονα σε όλο τον κόσμο με ιδιαίτερη επιτυχία.

Δημιουργήθηκαν από εξειδικευμένους κειμενογράφους και εικαστικούς με κοινούς κανόνες, αλλά και με προσωπικό ύφος, όπως για παράδειγμα ο Henry C. Kiefer δημιουργός πολλών τίτλων. Χαρακτηριστική είναι η απόδοση της πομπής στην Ινδία από τον Γύρο του Κόσμου σε 80 ημέρες.

Υπάρχει μια συγγένεια ανάμεσα στα «Κλασικά Εικονογραφημένα» και στον Κινηματογράφο, που είναι μία ακόμη λαϊκή τέχνη αφήγησης με κύριο μέσο έκφρασης την Εικόνα. Τόση ώστε ασκούν μεταξύ τους μια αμφίδρομη γοητεία συχνά έντονα αισθητή.

Συνήθως η κινηματογραφική αναφορά λειτουργεί σαν πρότυπο για το κόμικς. Και αυτό σε πολλά επίπεδα. Για παράδειγμα στο σενάριο, στα ενδυματολογικά και κυρίως στην απόδοση των ηρώων με τα χαρακτηριστικά των ηθοποιών.

Από τις πιο εντυπωσιακές είναι οι ομοιότητες ανάμεσα στο κόμικς του 1951 του Alex A Blum και στην ασπρόμαυρη ταινία του Michael Gordon «Συρανό Ντε Μπερζεράκ» του 1950. Μεταφέρονται η ροή και το ύφος, που εξ άλλου, νομίζω, ακολουθούν το ομώνυμο θεατρικό έργο του Edmond Rostand, αλλά και όλα τα πρόσωπα ο Jose Ferrer-Συρανό, η Mala Powers-Ρωξάνη και ο William Prince- Κριστιάν είναι εύκολα αναγνωρίσιμα.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Βαρβάρα Κουταβά-Δεληβοριά

(Από το βιβλίο της«Μαγική Εικόνα»)

Ανάρτηση ΣΧΟΛΗ ΧΙΟΥΡΕΑ στο ΕΝΘΥΜΙΑ ΔΙΑΦΟΡΑ και ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ

Δείτε επίσης: 

·      Η 25η Μαρτίου από ένα παλιό αναγνωστικό: Πώς εορταζόταν πριν κάποιες δεκαετίες… Επιμέλεια: Ράνια Χιουρέα

·      Ένα νοσταλγικό κοίταγμα σε έναν παλιό χαρταετό του Μίμη και του Ρήγα από τα παλιά αναγνωστικά της Α΄ Δημοτικού… 

• Οι χαρταετοί στα αναγνωστικά των παιδικών μας χρόνων...
• Η παλιά γειτονιά... Επιμέλεια: Ράνια Χιουρέα
• Άλλες εποχές... άλλα μέσα, άλλοι τρόποι παιχνιδιού και διασκέδασης...
• Γιάνκα: Η απίθανη ιστορία του χορού που κάποτε σάρωσε την Ελλάδα (φωτογραφίες & βίντεο) Επιμέλεια: Ράνια Χιουρέα
• Αφιερωμένο σ’ όσους μοιραστήκαμε ένα θρανίο Γεώργιος-Κωνσταντίνος Ψύλλας
• Η δεκαετία του ’60... η δικιά μας εποχή Ματούλα Γιάννου 
• Ανάβουνε φωτιές στις γειτονιές, του Άη Γιάννη (του Κλήδονα ή Λαμπαδάρη) 
•  Τα Χριστούγεννα στα Αναγνωστικά από το 1920 μέχρι το 1980 
• ΛΕΥΚΩΜΑ: Το μυστικό τετράδιο των αναμνήσεων… Ράνια Χιουρέα 
•  ΕΝΘΥΜΙΑ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ