Τα Κάλαντα είναι στην ουσία ευχετήρια και εγκωμιαστικά άσματα, που ψάλλουν, κυρίως, τα παιδιά στις παραμονές των μεγάλων χριστιανικών εορτών, όπως τα Χριστούγεννα (24 Δεκεμβρίου), η Πρωτοχρονιά (31 Δεκεμβρίου) και τα Θεοφάνια (5 Ιανουαρίου).
Τα Κάλαντα της Πρωτοχρονιάς είναι γνωστά και με το όνομα "Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά". Έχετε προσέξει όμως, ότι τα κάλαντα αυτά είναι λίγο… ασυνάρτητα; Όσο και αν προσπαθήσετε δεν βγαίνει νόημα μεταξύ των στίχων.
Τι λένε οι στίχοι:
Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά
Ψηλή μου δεντρολιβανιά (*)
κι αρχή καλός μας χρόνος
Εκκλησιά με τ’ άγιο θρόνος. (*)
Αρχή που βγήκε ο Χριστός, άγιος και πνευματικός
Στη γη να περπατήσει και να μας καλοκαρδίσει. (*)
Άγιος Βασίλης έρχεται
και δε μας καταδέχεται (*)
από την Καισαρεία
συ είσ’ αρχόντισσα κυρία. (*)
Βαστάει εικόνα και χαρτί
Ζαχαροκάντυο ζυμωτή(*)
χαρτί-χαρτί και καλαμάρι
δες και με το παλικάρι. (*)
Το καλαμάρι έγραφε
Τη μοίρα του την έλεγε (*)
και το χαρτί ομίλει
Άγιε μου, άγιε μου, άγιε Βασίλη.
Η άγνωστη ιστορία πίσω από τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς
Οι στίχοι των καλάντων της Πρωτοχρονιάς είναι δυσνόητοι ή ακατανόητοι, αν δεν γνωρίζει κάποιος την ιστορία τους ή έστω τα σημαινόμενά τους.
Κοιτώντας πιο προσεκτικά, μπορεί κανείς να "αποκωδικοποιήσει" τους στίχους και να καταλάβει το νόημά τους, το οποίο - παραδόξως- είναι ερωτικό, καθώς οι στίχοι φαίνεται να απευθύνονται από ένα παλικάρι σε μία κοπέλα.
Πρόκειται για στίχους θρησκευτικούς (των καλάντων) και στίχους που απευθύνονται σε κοπέλα (στην αγαπημένη). Μέσα από τα κάλαντα εκφράζονται καλυμμένα τα αισθήματα αγάπης του νέου καλαντιστή προς την αγαπημένη του.
Στο διαδίκτυο σε πολλούς δικτυακούς τόπους υπάρχει η ιστορία ενός νέου στην εποχή της βυζαντινής αυτοκρατορίας, ερωτοχτυπημένου, που λέει τα κάλαντα σε μια αρχόντισσα και απευθύνει τους στίχους του στη νεαρά, μέλος της αυτοκρατορικής οικογένειας και με τους στίχους αυτούς, καμουφλαρισμένους της εκφράζει τον έρωτά του.
Η σειρά των στίχων είναι εναλλάξ ένας στίχος των καλάντων, που αναφέρεται στον Άγιο Βασίλη, και στη συνέχεια ένας στίχος που εκφράζει την αγάπη και απευθύνεται στην κοπέλα, προς την οποία και για την οποία λέγονται τα κάλαντα.
Η ιστορία διαδραματίζεται στο Βυζάντιο. Εκείνα τα χρόνια οι φτωχοί και χαμηλών στρωμάτων άνθρωποι δεν είχαν το δικαίωμα να μιλούν στους αριστοκράτες, παρά μόνο σε γιορτές όπου μπορούσαν να τους απευθύνουν ευχές.
Αρχίζει λοιπόν και βάζει ενδιάμεσους στίχους (αυτούς με τα αστεράκια). Με αυτόν τον τρόπο και τα κάλαντα θα έλεγε ακολουθώντας τους κοινωνικούς κανόνες αλλά ταυτόχρονα θα παίνευε την καλή του … !!!
Το νόημα των στίχων
Ας δούμε λοιπόν πώς εξηγείται η ασυναρτησία …
Την αποκαλεί ψηλή, σαν δεντρολιβανιά. Επειδή φορούσε ένα από τα ψηλά τα κωνικά καπέλα με το τούλι στην κορυφή, την παρομοιάζει με Εκκλησιά με το Άγιο θρόνος (θόλος εκκλησίας).
Της λέει ότι δεν τον καταδέχεται (ο Άη Βασίλης δεν έχει να κάνει!) γιατί είναι αρχόντισσα κυρία.
Τέλος κλείνει με τις γαλιφιές!!! Την λέει ζαχαροκάντυο ζυμωτή, δηλαδή φτιαγμένη από ζάχαρη (γλυκιά μου) και την παρακαλεί να του ρίξει μια ματιά.
Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά (Πρώτη του μήνα και πρώτη του χρόνου)
- Ψηλή μου δεντρολιβανιά - (Ψηλή σαν δεντρολιβανιά)
Κι αρχή καλός μας χρόνος
- Εκκλησιά με τ' Άγιο Θρόνος - (Ψηλή σαν τον θόλο της εκκλησίας)
Αρχή που βγήκε ο Χριστός, άγιος και πνευματικός
- στη γη να περπατήσει και να μας καλοκαρδίσει - (αν βγει να περπατήσει θα ευφρανθούν οι καρδιές μας)
Άγιος Βασίλης έρχεται
- Και δε μας καταδέχεται - (Η κοπέλα δεν καταδέχεται)
Από την Καισαρεία
- Συ είσ’ αρχόντισσα κυρία - (Εσύ είσαι η αρχόντισσά μου)
Βαστάει εικόνα και χαρτί
- Ζαχαροκάντυο ζυμωτή - (Φτιαγμένη από ζάχαρη, γλυκιά μου)
Χαρτί-χαρτί και καλαμάρι (Το καλαμάρι που χρησιμοποιούσαν παλαιότερα όταν έγραφαν με πένα ή μελάνι)
- Δες και με το παλικάρι - (Κοίτα και εμένα το παλικάρι)
Το καλαμάρι έγραφε
- τη μοίρα του την έλεγε (τη μοίρα του παλικαριού, την ατυχία του;)
και το χαρτί ομίλει
Άγιε μου, άγιε μου, άγιε Βασίλη (ή ο στίχος αυτός υπάρχει σε πολλές εκδοχές και είναι η ακροτελεύτεια αναφώνηση του νέου προς τον Άγιο Βασίλη).
Κατά τον Δημήτρη Καραμάτσκο (Μάστερ Θρησκειολογίας), που δεν γνωρίζει πώς προέκυψε αυτή η ιστορία, η απλή λογική δεν αφήνει το σενάριο αυτό να θεωρηθεί ως δόκιμο, καθώς από μια περίπτωση ενός μόνο νέου δεν είναι δυνατόν να υπάρχει τόση διάδοση του ποιήματος του νέου στην αυτοκρατορία, την εποχή μάλιστα που η διακίνηση των ποιημάτων δεν ήταν τόσο εύκολη.
Η εκδοχή που είχε ακούσει όταν ήταν φοιτητής από τον φίλο του Νίκο Πάνο, φοιτητή της Θεολογίας τότε, κατόπιν πτυχιούχο φιλολογίας και πτυχιούχο της Σχολής Καλών Τεχνών, τώρα ιερέα στη Ριζάρειο Ιερατική Σχολή και καθηγητή Καλλιτεχνικών, είναι ότι οι στίχοι αυτοί λέγονταν από όλους τους νέους της βυζαντινής εποχής. Τα κάλαντα τότε δεν τα έλεγαν τα μικρά παιδιά αλλά οι νέοι (δες κι εμέ το παλληκάρι λένε στα κάλαντα), που έβρισκαν την ευκαιρία με τα κάλαντα να επισκεφθούν τα σπίτια των αγαπημένων τους κοριτσιών και να δουν και να εκφράσουν την αγάπη τους με τον καλυμμένο τρόπο των καλάντων.
Στην Ανατολική Ρωμυλία, το έθιμο να λένε οι νέοι τα κάλαντα στα σπίτια των κοριτσιών τηρούνταν μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα (Ανατολική Ρωμυλία, Καρυές), και η συνήθεια αυτή των Καρυωτών μεταφέρθηκε και στα Γιαννιτσά, όπου κατέφυγαν ως πρόσφυγες και εγκαταστάθηκαν (στο Συνοικισμό των Καρυωτών).
Όποια και να είναι η εκδοχή της ιστορίας τους, αυτά τα παράδοξα Κάλαντα πέρασαν από γενιά σε γενιά και έγιναν τα πιο διαδεδομένα σε όλο τον ελληνικό χώρο …!!!
Επιμέλεια: Ράνια Χιουρέα
Πηγές:
Ανάρτηση ΣΧΟΛΗ ΧΙΟΥΡΕΑ στο ΓΙΟΡΤΕΣ
Δείτε επίσης:
- Δυο κοπελάκια… τα Χριστούγεννα
- 🎅Χρόνια Πολλά, Καλές Γιορτές!!! 🎄
- 1821-2021 ~ Χρόνια Πολλά σε όλο τον Ελληνισμό!!! (VIDEO)
- Το έθιμο της κυρά-Σαρακοστής
- Θεοφάνια ή Θεοφάνεια; Ποια είναι η σωστή ορθογραφία
- 🎄Ευχές για το Νέο Χρόνο 2021 από τη ΣΧΟΛΗ ΧΙΟΥΡΕΑ 🎅🎄
- Χριστούγεννα είναι... 🎄🎅🎄🎇🎄
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου